Evropski pauk godine za 2012
Veliki pećinski pauk – Meta menardi (Latreille, 1804)
Promocija «Pauka godine za 2012» nosi sa sobom nekoliko novina: nova familija paukova (Tetragnathidae – dugočeljusni paukovi), novo stanište (pećina) i po prvi put dupla promocija iste vrste (vrsta je takodje izabrana za «Pećinsku životinju godine za 2012»). Ali jedno po jedno; da krenemo sa kratkim predstavljanjem «pauka godine»: Meta menardi (Latreille, 1804) veliki pećinski pauk.
Veliki pećinski pauk je jedna od 955 vrsta dugočeljusnih paukova poznatih širom sveta. U Evropi imamo 29 vrsta, a u centralnoj Evropi 19.
Veliki pećinski pauk je geografski široko rasprostranjen. Obitava u podzemnim šupljinama duž Palearktičkog regiona, sa izuzetkom Japana. U centralnoj Evropi obično se može naći u brdskim regionima, a posebno je česta u kraškim predelima kao što su Švapski i Franački alpi. Pauk živi u podzemnim pećinama, podrumima, rudarskim oknima i izmedju stena, gde je vlažnost srednjeg stepena, a temperatura stalno iznad 7°C. Pećine velike vlažnosti ili one u kojima je protok vazduha suviše jak izbegava.
Dužina tela velikog pećinskog pauka Meta menardi kreće se od 11 do 13mm kod mužjaka i od 14 do 17mm kod ženke. Obojenost je uglavnom prilično tamna; glavenogrudni region je crveno-braon, stomak svetlo do tamno braon, oba sa crnim oznakama, i obično su 2 velike tačke jasno vidljive. Noge su braon sa tamnim prstenovima. Postoji odredjena šansa da se pogreši i da se pauk zameni sa jednom drugom vrstom, malim pećinskim paukom Metellina merianae (Scopoli, 1763). To je ipak manji pauk, a po obojenosti više siv. Uostalom vrsta Meta menardi gradi veću mrežu ( sa više radijalnih linija i hvatajućih niti) i zato je sposobna da insekte koji su dobri letači doda na svoj jelovnik. Nasuprot tome vrsta Meta bourneti Simon, 1922, je iste veličine kaoMeta menardi čak i slično obojena, ali ona se sporadično pojavljuje samo u saveznoj nemačkoj državi Rajna – Palatinat.
Pored ovih upadljivih vrsta, u podzemnim pećinama mogu se naći veoma raznoliki drugi paukovi; veliki broj njih pokazuje jasne adaptacije na podzemni život. Te vrste su, sa izuzetkom Meta bourneti (pogledaj iznad), uglavnom mnogo manje nego već spomenuta vrsta Meta, tako da se ne može pobrkati sa njima.
Parenje kod ove vrste uglavnom se dešava početkom leta. Posle toga, od sredine jula do početka avgusta, ženka pravi kokon veličine 2 do 3 cm u prečniku, koji visi sa niti. U kokonu se nalazi 200 do 300 jaja, koje ženka pazi dva-tri meseca do svoje smrti. Obično krajem avgusta vrećica za jaja počinje da se raspada i mali paukovi se mogu videti unutar kokona kao tamne tačkice. Mladunci ustvari neće napustiti kokon do sledećeg proleća. Tek tada podmladak pronalazi svoj put do otvora pećine gde se može videti par dana ili nedelja. Neki od njih se upute ka drugim pećinskim sistema, dok ostali ostaju u pećini u kojoj su rodjeni. Na ovaj način populacija se i širi i održava. Veliki pećinski pauk Meta menardi dostiže starost od 2 ili 3 godine, za razliku od većine naših domaćih vrsta koje žive svega godinu dana.
Dvadeset do trideset santimetara velika mreža, ovog pećinskog pauka, može se okarakterisati kao veoma rudimentirana (kao npr. kružna mreža sa otvorenim centrom) i retko se koristi za hvatanje plena. Meta menardi provodi većinu svog vremena na zidu pećine u blizini mreže gde može da uhvati mokrice, bube, stonoge (centipedes, millipedes), prezimljujuće leptire ili moljce i druge male životine; ponekad čak i puževe. Obično ovi paukovi vise sa svoje mreže na tankim nitima. Ovakav način lova, bez oslanjanja na mrežu – koja se prvobitno koristila za lov – može se okarakterisati kao adaptacija ponašanja ove životinje na život u pećini.
Zbog svoje veličine ovaj pauk Meta menardi spada u najupadljivije pećinske životinje umerene zone. Ceo svoj život provodi u prirodnim pećinama, rudnicima ili kamenim podrumima. Zbog te svoje osobine takodje je izabrana i za « Pećinsku vrstu godine za 2012». Ovaj pauk predstavlja jednu od mnogobrojnih vrsta životinja koje zavise od zaštićenih podzemnih skloništa koja zimi nesmrzavaju. Udruženje Nemačkih istraživača pećina i kraških područja, time što su izabrali ovog pauka, žele da pokažu, da još uvek puno toga traba da se uradi na polju istraživanja podzemnih ekosistema i životinja koje tamo obitavaju (pogledaj takodje www.hoehlentier.de).
Istovremeno sa izborom za «Pećinsku životinju godine za 2012», Meta menardije izabrana i za «Evropskog pauka godine za 2012». To potvrdjuje dobru saradnju izmedju biologa koji proičavaju pećine i specijalista za odredjene grupe pećinskih životinja. Arahnolozi koji proučavaju paukove se oslanjaju na znanje i stučnost speleologa sa ciljem da nauče što više o vrstama koje obitavaju u podzemnim staništima.
Doro obratite pažnju sledeći put kad posetite pećinu: veliki pećinski pauk je sigurno negde u blizini!
Christoph Hörweg & Gordana Grbić
