Spider of the year 2022 – PL

Europejski Pająk Roku 2022

Krzecznik – Hygrolycosa rubrofasciata (Ohlert, 1865)

 

Informacje

Hygrolycosa rubrofasciata (Ohlert, 1865) należy do rodziny pogońcowatych (Lycosidae), obejmującej 2440 gatunków, 352 znane są z Europy. W Polsce odnotowano dotychczas 66 gatunków.

Rodzaj Hygrolycosa reprezentowany jest zaledwie przez 5 gatunków, 2 występują w Europie. Tegoroczny zwycięzca ma szeroki zasięg geograficzny, natomiast Hygrolycosa strandi stwierdzano wyłącznie w Grecji.

 

Rozmieszczenie, środowisko życia, zagrożenia

Hygrolycosa rubrofasciata jest gatunkiem o zasięgu palearktycznym. W Centralnej Europie zamieszkuje równiny i pogórza do wysokości 800 metrów n.p.m. W niektórych krajach należy do rzadszych pająków, a nawet miewa status gatunku zagrożonego wyginięciem. Na przykład w Austrii występuje tylko w Vorarlberg (Styria) i w Burgenland. W Polsce odnotowywany jest z rozproszonych stanowisk w całym kraju. Preferuje torfowiska, turzycowiska, wilgotne łąki i zarośla, olsy, łęgi i bory bagienne.

 

Opis

W odróżnieniu od pająków sieciowych, u których samice są często znacznie większe od samców, u Hygrolycosa rubrofasciata długość ciała obu płci jest podobna i wynosi 5–6 mm. Samce są niemal czarne, głowotułów ma trzy słabo widoczne jasne, podłużne pasy, odwłok jest nieco jaśniejszy, z czterema podłużnymi rzędami białych plamek. Nogi są dwubarwne, czarne do brązowych. Głowotułów samic jest jasnobrązowy z trzema jaśniejszymi, podłużnymi liniami. Odwłok jest jasny, a nogi bladobrązowe z ciemnymi plamami. Co ważne, ubarwienie Hygrolycosa rubrofasciata wykazuje dość znaczny stopień zmienności, co uwidoczniono na fotografiach.

 

Sposób życia

Podobnie jak większość pogońców, tegoroczny zwycięzca nie buduje sieci. Poluje aktywnie bądź z zasadzki w ciągu dnia. Jego ofiarami są inne stawonogi, głównie owady. W czasie sezonu godowego samce przywabiają samice, bębniąc odwłokiem o suche liście (stąd angielska nazwa drumming wolf spider – czyli bębniący pogoniec). Dźwięk słyszalny jest nawet dla ludzkiego ucha, a bębniące osobniki można spotkać od marca do listopada. Po zalotach samce zwykle giną, natomiast samice często przeżywają zimę. Kokony zawierają ok. 60 jaj. Samice przyczepiają je do kądziołków i noszą po okolicy, zapewniając ochronę i optymalne warunki inkubacji. Prawie u wszystkich Lycosidae młode po wykluciu wdrapują się na grzbiet matki. U Hygrolycosa rubrofasciata pozostają na powierzchni kokonu przez 2-5 dni, a następnie rozpraszają się.

 

Podobne gatunki

W Centralnej Europie krzecznik jest jedynym reprezentantem rodzaju Hygrolycosa. Stosunkowo łatwo go rozpoznać po ubarwieniu, ale niedoświadczony obserwator może go pomylić z Zora spinimana (rodzina Miturgidae) – zwłaszcza, że oba występują w podobnych, wilgotnych środowiskach.

 

Dlaczego krzecznik został tegorocznym zwycięzcą?

Po pierwsze, jest gatunkiem wskaźnikowym zachodzących w środowisku zmian. Dotyczy to terenów podmokłych, w tym torfowisk, które w Europe Środkowej mają endemiczny i reliktowy charakter. Ich degradacja stanowi nie tylko zagrożenie dla żyjących tam rzadkich gatunków roślin i zwierząt, ale powoduje uwalnianie się ogromnych ilości dwutlenku węgla i metanu, co wpływa na postępujące ocieplanie klimatu. Drugi powód wyboru ma związek z ciekawymi zachowaniami godowymi (bębnienie) i macierzyńską opieką samic nad kokonami. Uwagę zwraca także zachowanie młodych, które po wykluciu pozostają na ściankach pustego kokonu. Wreszcie, wybór Hygrolycosa rubrofasciata Europejskim Pająkiem Roku ma zachęcić do podjęcia bardziej szczegółowych badań dotyczących jego rozmieszczenia i biologii. Zapewne pozwoli także na sformułowanie zaleceń co do ochrony zagrożonych siedlisk.

 

Europejski Pają Roku 2022 został wybrany w drodze głosowania 84 arachnologów z 27 europejskich krajów. Koordynatorem projektu było Natural History Museum of Vienna, we współpracy z Arachnologische Gesellschaft (AraGes) i European Society of Arachnology (ESA).

 

Christoph Hörweg

 

Osoba kontaktowa projektu ESY

Dr Milan Řezáč, Biodiversity Lab, Crop Research Institute, Drnovská 507
16106 Praha 6 – Ruzyně, Czech Republic, rezac(a)vurv.cz

 

Kraje uczestniczące w projekcie

Albania, Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Dania, Francja, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Liechtenstein, Luxemburg, Macedonia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Czechy, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

 

Instytucje wspierające projekt ESY

– ABEL – Belgische Arachnologische Vereniging (link)

– AGES – Arachnologische Gesellschaft (link)

– BAS – The British Arachnological Society (link)

– CAS – Česká arachnologická společnost (link)

– ESA – European Society of Arachnology (link)
– GIA – Grupo Ibérico de Aracnología GIA (link)
– NATURDATA – Biodiversidade online (link)

Galerie zdjęć

– spiderling.de (link)
– Wiki of the Spinnen-Forum (link)
– Wikimedia commons (link)
– Arachno (link)

 

Mapy rozmieszczenia

Europa – (link)
Austria – (link)
Republika Czeska – (link)
Dania – (link)
Niemcy – (link)
Wielka Brytania – (link)
Włochy – (link)
Szwajcaria – (link)

 

Literatura 

Arachnologische Gesellschaft e.V. 2021 Atlas der Spinnentiere Europas (Arachnida: Araneae, Opiliones, Pseudoscorpiones, Amblypygi, Solifugae, Scorpiones, Schizomida) für Hygrolycosa rubrofasciata – (link) (09.12.2021)

Arachnologische Gesellschaft e.V. 2021 Wiki des Spinnen-Forums – (link) (09.12.2021)

Bellmann H 2016 Der Kosmos Spinnenführer. Frackh-Kosmos Stuttgart. 429 pp.

Blick T, Bosmans R, Buchar J, Gajdoš P, Hänggi A, Helsdingen P van, Růžička V, Staręga W & Thaler K 2004 Checkliste der Spinnen Mitteleuropas. Checklist of the spiders of Central Europe. (Arachnida: Araneae). Version 1. Dezember 2004

Braun R 1976 Zur Autökologie und Phänologie einiger für das Rhein-Main-Gebiet und die Rheinpfalz neuer Spinnenarten (Arachnida: Araneida) – Jahrbücher des Nassauischen Vereins für Naturkunde 103:24-68.

Breitling R, Merches E, Muster C, Duske K, Grabolle A, Hohner M, Komposch C, Lemke M, Schäfer M & Blick T 2020 Liste der Populärnamen der Spinnen Deutschlands (Araneae) –

Arachnologische Mitteilungen 59:38-60. doi: 10.30963/aramit5907

Buchar J & Thaler K 1995 Die Wolfspinnen von Österreich 2: Gattungen Arctosa, Tricca, Trochosa (Arachnida, Araneida: Lycosidae) – Faunistisch-tiergeographische Übersicht – Carinthia II 185./105.:481-498.

CSCF (Centre Suisse de Cartographie de la Faune) 2019 Fauna der Schweiz – Spinnentiere oder Arachniden (Skorpione, Pseudoskorpione, Spinnen, Weberknechte, Milben) – (link) bzw. Verbreitungskarte für Hygrolycosa rubrofasciata: (link) (07.12.2020)

Deutsche Digitale Bibliothek 2021 Kultur und Wissen online, Tonaufnahmen, Tierstimmenarchiv vom Museum für Naturkunde Berlin: Hygrolycosa rubrofasciata. (link) (21.12.2021)

Dolejš P 2013 Do really all wolf spiders carry spiderlings on their opisthosomas? The case of Hygrolycosa rubrofasciata (Araneae: Lycosidae) – Arachnologische Mitteilungen 45:30-35. doi: 10.5431/aramit4507

Foelix RF 2015 Biologie der Spinnen. Edition Chimaira, Frankfurt am Main. 430 pp.

Hänggi A, Stöckli E & Nentwig W 1995 Lebensräume mitteleuropäischer Spinnen. Charakterisierung der Lebensräume der häufigsten Spinnenarten Mitteleuropas und der mit diesen vergesellschafteten Arten – Miscellanea Faunistica Helvetiae 4: 1-459

Helsdingen PJ van 2021 Araneae. In: Fauna Europaea version 2017.06 – (link) (09.12.2021)

Köhler D & Tembrock G 1987 Akustische Signale bei der Wolfsspinne Hygrolycosa rubrofasciata (Arachnida: Lycosidae) – Zoologischer Anzeiger 219:147–153.

Kronestedt T 1984 Sound production in the wolf spider Hygrolycosa rubrofasciata (Ohlert) (Araneae, Lycosidae) – Fauna och flora 79(3):97-107.

Kronestedt T 1996 Vibratory communication in the wolf spider Hygrolycosa rubrofasciata (Araneae, Lycosidae) – Revue Suisse de Zoologie Suppl. 1996:341-354.

Muster C 2021 Artenportrait Trommelwolf in Rote-Liste-Zentrum. (link) (21.12.2021)

Nentwig W, Blick T, Bosmans R, Gloor D, Hänggi A & Kropf C 2021 araneae – Spiders of Europe, version 12.2021 – (link) (09.12.2021). doi: 10.24436/1

Reichholf JH & Steinbach G 1997 Die grosse Enzyklopädie der Insekten, Spinnen- und Krebstiere, Band 1. Bertelsmann Lexikon Verlag Gütersloh. 360 pp.

World Spider Catalog 2021 World Spider Catalog, version 22.5. Natural History Museum Bern – (link) (09.12.2021)

 

Tłumaczenie i redakcja tekstu: prof. dr hab. Marek Żabka