De Europese Spin van het jaar 2016
De Kegelspin – Cyclosa conica (Pallas, 1772)
De Kegelspin behoort tot de familie van de wielwebspinnen (Araneidae). Die telt wereldwijd 3.099 soorten, waarvan er 131 in Europa en 38 in België worden gevonden. Het geslacht Cyclosa telt slechts twee soorten in Centraal Europa. Beide leven in ons land.
Niet zeldzaam
De Kegelspin wordt in heel Europa aangetroffen van zeeniveau tot op ongeveer 1.600 m hoogte. De soort verkiest niet al te donkere naaldwouden, waar ze lokaal erg algemeen kan voorkomen, maar je kan ze ook vinden langs bos- en parkwegen of in droog weiland. In Midden-Europa is de Kegelspin niet bedreigd.
Uitzondering
De Kegelspin spint een zeer gelijkmatig en fijnmazig wielvormig web, meestal ongeveer anderhalve meter boven de grond, maar in naaldbomen vind je ze ook wel hoger. In haar web maakt de spin een zogenaamd stabilimentum. Dat is een dikker gesponnen verticale band die door het midden van het web loopt. De spin zit in het centrum van haar web en dus ook op het stabilimentum. Er zijn nog spinnen die zo’n stabilimentum weven (bv. de beroemde Wespspin), maar de Kegelspin bekleedt die zijden band met planten- en prooiresten. In het Engels noemt men de spinnen van het geslacht Cyclosa daarom “trash line spiders”. In het midden van dat lijnvormig bouwwerk laat ze een opening vrij en daar gaat zij dan in zitten. Zo maakt ze de “afvalband” dicht en verdwijnt ze zelf tussen het afval voor het oog van mogelijke aanvallers. Hierdoor is de Kegelspin één van de weinige diersoorten die zelf zijn omgeving zodanig omvormt dat ze er gecamoufleerd in is. Bij de meeste dieren werkt camouflage omgekeerd: zij “passen zich aan” aan de omgeving. Het is dus vaak goed opletten als je de Kegelspin wil opmerken. Bij verstoring kan de spin zo hard met het web schudden dat haar contouren bijna volledig verdwijnen voor het oog.
Zowel mannetjes als vrouwtjes zijn actief van de lente (maart/april) tot in de herfst (september/oktober). De eieren worden in het midden van de zomer afgezet op een takje nabij het web; de eicocon wordt ingepakt met blinkende geelachtige draden.
De lichaamslengste (poten niet meegerekend) van vrouwtjes is ongeveer 6-8 mm. Mannetjes zijn wat kleiner (4-4,5 mm). Het kopborststuk is grotendeels donkerbruin tot zwart; de poten zijn donkerbruin met zwarte ringtekening. Het achterlijf is kleurvariabel: op de rugzijdedonker roodbruin tot zwart, vaak met een wit patroon, en op de buikzijde donkerbruin met twee langwerpige witte vlekken. Het achterlijf loopt uit in een kegelvormige bult (figuur 5) (in deze vorm uniek onder de Belgische spinnen).
Waarom werd de Kegelspin verkozen tot Europese Spin van het Jaar? De belangrijkste reden is dat ze zo uniek is. Het kegelvormige achterlijf maakt deze spin onmiskenbaar en ook het erg fijne en regelmatige web met stabilimentum dragen bij tot de herkenbaarheid in het veld. Door de verkiezing van een Spin van het Jaar wil de arachnologische gemeenschap bijdragen tot een beter begrip en -wie weet- een grotere populariteit van deze nog steeds weinig geliefde diertjes. Daarnaast hopen we dat onderzoekers nieuwe gegevens kunnen bekomen over de recente verspreiding van de gekozen soort. Geniet dus van dit unieke spinnetje en help ons met het melden van nieuwe waarnemingen. Dat kan het best door een goeie foto te posten via Waarnemingen.be, de meldingssite van Natuurpunt.
De Europese Spin van het Jaar werd verkozen door 78 arachnologen uit 26 Europese landen. De coördinatie van de verkiezing gebeurt via het Naturhistorisches Museum Wien, samen met het ‘Arachnologische Gesellschaft’ (AraGes) en de European Society of Arachnology (ESA).
Voor België is de Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL de organiserende vereniging. Met vragen kan je terecht bij Koen Van Keer (koenvankeer(a)telenet.be)
Christoph Hörweg & Koen Van Keer
